Tegenover me zit een boze student. Hij is vergeten zich in te schrijven voor een tentamen en mag niet meedoen. Zou ik ook boos zijn. Op mezelf. Gek genoeg was de student dat ook, boos op mij (en op alle docenten, de conciërge, de receptioniste en de meneer van ICT). Alsof wíj zijn vergeten hem in te schrijven.
De volgende dag zit er weer een student aan mijn bureau die vergeten is zich in te schrijven (ik verzin dit niet, studenten zijn vergeetachtig ja). Deze student geeft echter meteen toe dat het zijn eigen stomme schuld is, maar dat hij alsnog hoopt dat ik hem kan helpen.
Hoe komt het dat de ene student mij en iedereen behalve zichzelf verantwoordelijk hield voor wat er was gebeurd, terwijl de andere student precies hetzelfde voorval zichzelf aanrekende?
Attributietheorie
Wanneer we bovenstaande willen verklaren, moeten we kijken naar wat in de psychologie de attributietheorie genoemd wordt. De attributietheorie gaat over de manier waarop mensen hun eigen gedrag en dat van anderen verklaren in termen van oorzaak en gevolg. Wanneer we een externe attributie maken, zoeken we de oorzaak van iets buiten onszelf. Maken we een interne attributie, dan zoeken we de oorzaak van iets juist bij onszelf.
Self-serving bias
Nou zijn we met z’n allen nogal snel geneigd om eigen succes toe te schrijven aan onze capaciteiten en talenten. We maken dan dus een interne attributie. Wanneer we falen geven we echter liever iets of iemand anders de schuld. In dat geval maken we een externe attributie. Zo zal een student die een goed cijfer haalt voor een tentamen vaak zeggen dat dit komt omdat hij of zij hard geleerd heeft of nou eenmaal goed is in dat ene vak. Wanneer diezelfde student een onvoldoende haalt voor het tentamen, zal hij of zij dit eerder toeschrijven aan de moeilijkheid van het tentamen. Of aan die ene student in het lokaal die de hele tijd hard zat te hoesten.
Dit noemen we de self-serving bias: we attribueren graag zoveel mogelijk in ons eigen voordeel. Deze self-serving bias is een logisch en nuttig systeem dat kan voorkomen dat we onszelf enorme sukkels vinden wanneer iets niet goed gaat.
Maar je kan ook te ver gaan. Je kan niet altijd naar iets of iemand anders wijzen als het fout gaat. Je bent niet eeuwig slachtoffer van dingen die je overkomen. Dan doe je niet meer mee.
“Wat mij nou weer is overkomen vandaag!” -Slachtoffer
Lifehack 1
Tijd om het eventjes te hebben over lifehack 1, misschien wel de belangrijkste van allemaal:
Het ligt aan jezelf. Niet aan je moeder, je schildklier of het weer.
Is echt zo. Al zijn er duizend redenen waarom je bent vergeten je in te schrijven voor je tentamen, jij bent nog steeds degene die het vergeten is. En dat is fijn. Want als het aan jezelf ligt, betekent dat automatisch dat jij er dus ook iets aan kan veranderen.
Zo zou je de volgende keer in je agenda kunnen zetten dat je niet moet vergeten je in te schrijven voor je tentamens. Of aan je moeder vragen of ze je eraan wil herinneren dat je niet moet vergeten je in te schrijven voor je tentamens. Bijvoorbeeld. Of je doet het niet. Zit je de volgende keer weer huilend aan mijn bureau smoezen te bedenken waarom je je niet hebt ingeschreven. En dat dat mijn schuld is. Lees dan nog maar een keer alles wat je kan vinden over de attributietheorie.